Ο έρωτας μέσα στην εξάρτηση

Η εξάρτηση (ναρκωτικές ουσίες, αλκόολ, τυχερά παιχνίδια) γεννά δυσκολίες στο άτομο, σε φυσιολογικό, κοινωνικό, γνωστικό και συναισθηματικό επίπεδο, τα οποία βρίσκονται σε συνεχή αλληλεπίδραση.

Το άτομο κινείται γύρω από τον άξονα της ίδιας της εξάρτησης και του φαύλου κύκλου των αιτιών και της αδυναμίας ανέρευσης διεξόδου, ενώ παράλληλα γίνεται περισσότερο εσωστρεφής, ως αποτέλεσμα του φόβου και της μαθημένης αβοηθησίας.

Οι διαπροσωπικές σχέσεις του εξαρτημένου ατόμου κρίνονται δυσλειτουργικές γιατί το ίδιο το άτομο δεν είναι σε θέση να τις διαχειριστεί και να αφεθεί ως ένας πραγματικός και πλήρης εαυτός.

Αδυνατεί να αναγνωρίσει τα συναισθήματα του ή τα αγνοεί ενώ αδιαφορεί για τις διαπροσωπικές αξίες, τις αρχές και τους κανόνες που διέπουν τις ανθρώπινες σχέσεις.

Αυτό συμβαίνει γιατί οι ανάγκες και οι επιθυμίες του καθοδηγούνται από την ίδια την εξάρτηση και τις συνέπειες της και όχι από την αυθεντική ύπαρξη. Σε μια αντίθετη περίπτωση, τα άτομα που σχετίζονται με ένα υγιές τρόπο, έχουν οριοθετήσει τους εαυτούς τους, σέβονται και εκτιμούν ο ένας τον άλλον και έχουν μια ανοιχτή επικοινωνία. Η ένταση και ο θυμός δεν βιώνονται ως απειλητικά μηνύματα για την ύπαρξη τους αλλά ως μέρος των σχέσεων υπο διαπραγμάτευση.

Οι ψυχολογικές μεταβολές του εξαρτημένου ατόμου δεν αφήνουν το το περιθώριο να αναπτυχθεί μια ασφαλή και σταθερή σχέση,

όπου τα άτομα μοιράζονται και δέχονται ο ένας τον άλλον όπως είναι. Η ευμετάβλητη διάθεση του ατόμου προκαλεί δυσάρεστα συναισθήματα και ριψοκίνδυνες συμπεριφορές που συνοδεύονται από ακατάλληλη επιθετική ή σεξουαλική συμπεριφορά.

Η σχέση χτίζεται πάνω σε συμφεροντολογική σκέψη και πράξη παρά στην αγνή πρόθεση (βέβαια αυτό δεν είναι μόνο γνώρισμα της εξάρτησης αλλά και του σύγχρονου ανθρώπου).

Δεν μπορεί να βγει έξω από τον εαυτό του και να αναγνωρίσει ή να κατανοήσει τους άλλους.

Ο έρωτας δεν γίνεται αντιληπτός σε όλη την έκφραση του. Η αντίληψη και τα συναισθήματα είναι τόσο "μουδιασμένα" που εμποδίζουν την απελευθέρωση του και την ελεύθερη αναβίωση του. Το άτομο δεν βλέπει μια άλλη ύπαρξη αλλά μάλλον μια απειλητική κατάσταση στην οποία χρειάζεται να αμυνθεί.

Ο έρωτας ως πράξη δεν αφορά την ένωση δυο ατόμων αλλά περισσότερο την εκπλήρωση του σεξουαλικού ενστίκτου και μοιάζει να γίνεται μηχανιστικά ή χωρίς ολοκήρωση (σωματική ή πνευματική).

Το άγγιγμα όπως αναφέρει ο π. Φιλόθεος Φάρος είναι προϋπόθεση για μια πλήρη επικοινωνία με τον άλλον. Και ικανοποιεί τη βαθειά μας ανάγκη μας για την ουσιαστική παρουσία του άλλου στη ζωή μας. Στην εξάρτηση, το σώμα υπόκειται σε σεξουαλικοποίηση, δηλαδή δαιμονοποιείται και διαφοροποιείται από την ψυχή, γιατί ακριβώς η ψυχή έχει παραγκωνιστεί. Άρα το άγγιγμα αποφεύγεται ως ένδειξη αγάπης και τρυφερότητας.

Η πραγματική γνώση για τον έρωτα έρχεται μόνο μέσα από το βίωμα του έρωτα, όπου ο άλλος δεν παρατηρείται μόνο εξωτερικά αλλά αναδύεται το εσωτερικό του κάλλος, οι σκέψεις, τα συναισθήματα και η πνευματικότητα του (π. Φιλόθεος Φάρος). Αντίθετα, στην εξάρτηση ο άλλος λειτουργεί ως κομπάρσος παρά ως ένα αληθινό πρόσωπο με το οποίο θα μπορούσα να συνυπάρξω σε όλα τα επίπεδα.

Η διαπροσωπική ευαισθησία είναι έντονη και προέρχεται από την αίσθηση του ατόμου οτι δεν αξίζει, την έλλειψη αυτογνωσίας και βαθιάς αυτοεκτίμησης και κατανόησης για τον κόσμο.

Οι στερεοτυπικές συμπεριφορές (η επανάληψη των ίδιων συνηθειών σε σχέση με την εξάρτηση) καθοδηγούν το άτομο σε μια προβλεπτική συμπεριφορά τόσο του ίδιου του ατόμου όσο και του συντρόφου του. Αυτό καθιστά δύσκολο την εκτόνωση διαφορετικών συναισθημάτων που θα χτίσουν μια υγιή σχέση (λόγου χάρη υπάρχει συνεχώς ματαίωση και απογοήτευση).

Ο χωρισμός και ο αποχωρισμός βιώνεται σχεδόν πάντα ως  μια εγκατάλειψη (από τους γονείς ή σημαντικούς άλλους) και επαναλαμβάνεται σαν ένα τραυματικό γεγονός που "ήταν αναμενόμενο να συμβεί γιατί έτσι γίνεται πάντα με εμένα". Η εγωκεντρική οπτική του ατόμου, του δημιουργεί ενοχές και ταυτόχρονα αποποίηση των ευθυνών του, καθώς και την αίσθηση ότι κανείς δεν μπορεί να τον/την αγαπήσει.

Κάθε προσπάθεια αποφυγής από την εξάρτηση συνδέεται με την αναζήτηση του "σωστού συντρόφου", δηλαδή του σωτήρα που θα τον απαλλάξει από το πρόβλημα του.

Για αυτό τον λόγο οι θεραπευτές ή οι εμψυχωτές εξιδανικεύονται γιατί έχουν την δύναμη; να προκαλέσουν την αλλαγή (η αλλαγή, ωστόσο, συμβαίνει μόνο όταν το θέλει το ίδιο το άτομο). Εξάλλου είναι πολύ συχνό στις ομάδες απεξάρτησης οι θεραπευόμενοι να ερωτεύονται τους θεραπευτές τους και να προβάλλουν σε αυτούς την ερωτική τους φαντασιακή ύπαρξη.

Eίναι αυτά τα άτομα που είναι βαθιά ευαίσθητα και όταν καταφέρουν να βρουν τον πραγματικό τους εαυτό, αναγνωρίζουν τον έρωτα στην πιο διάφανη και λεπτή μορφή του.

Βιλιογραφία:

1.  π. Φιλόθεος Φάρος, 2009. Έρωτος φύσις.  Εκδόσεις Αρμός

2.  Νίκος Μάνος, 1997. Βασικά στοιχεία κλινικής Ψυχιατρικής. Εκδόσεις: University Studio Press