Ο Σύγχρονος Εαυτός στο πραγματικό και διαδικτυακό Περιβάλλον

Ο σύγχρονος άνθρωπος ζει, σκέφτεται, εργάζεται και σχετίζεται σε δυο παράλληλους αλλά και διαφορετικούς κόσμους, τον πραγματικό και τον εικονικό. Ο πρώτος προέρχεται αβίαστα από το βιολογικό κομμάτι της ύπαρξης του ατόμου, ενώ ο δεύτερος πλαισιώνεται από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και το ευρύτερο διαδικτυακό περιβάλλον. Εφόσον ο "εικονικός" εαυτός διαφοροποιείται συνειδητά από τον πραγματικό, o χρήστης έχει αίσθηση του ελέγχου και αυτοπροσδιορίζεται μέσα από τα ποικίλα ερεθίσματα, συνθήκες και τις σχέσεις με τα άλλα άτομα στην ζωή του. Σε αυτήν την περίπτωση το αίσθημα της ευτυχίας δεν διαμορφώνεται κάτω από συγκριτικά πλαίσια (Osho), δηλαδή με μια φράση "εάν οι άλλοι είναι δυστυχισμένοι τότε εγώ είμαι περισσότερο ευτυχισμένος γιατί νιώθω ανώτερος από αυτούς, την συγκεκριμένη χρονική στιγμή". Η σύγκριση ούτως ή άλλως συμβαίνει στον πραγματικό κόσμο,αλλά ενισχύεται μέσα στο διαδικτυακό περιβάλλον και ειδικότερα εκεί που η εικονική ανθρώπινη παρουσία είναι πιο εμφανής (facebook, twitter, instagram), λόγω της ανάρτησης φωτογραφιών και της κοινοποίησης των δραστηριοτήτων από την καθημερινότητα. Για τα άτομα που το εικονικό περιβάλλον επιδρά στο πραγματικό έχουν την τάση να αξιολογούν αρνητικά τον εαυτό τους και την ποιότητα ζωής τους (κοινωνική, ερωτική) ενώ εκτιμούν ότι οι άλλοι είναι πιο ικανοποιημένοι και ευτυχισμένοι, άρα ανώτεροι από αυτούς.

 Δυστυχώς, το διαδικτυακό περιβάλλον δεν μπορεί πάντα να διαψεύσει ή να επιβεβαιώσει την αληθινή πλευρά των πραγμάτων (π.χ. είναι αδύνατος όσο δείχνει στην φωτογραφία ή όχι;) και μας αφήνει πάντα με μια αμφιβολία. Είναι αναπόφευκτο κάτι τέτοιο να  διευκολύνει την συγκριτική "προς τα κάτω" αξιολόγηση για τους εαυτό τους και να ενισχύει το αίσθημα της δυστυχίας. Επιπλέον, εάν ο εικονικός εαυτός αποκλίνει κατά πολύ από τον πραγματικό, τότε το άτομο απομακρύνεται από τις πραγματικές του ανάγκες και δημιουργεί νέες που τον βασανίζουν και τον καθηλώνουν σε μια παθητικότητα και σε έναν ετεροπροσδιορισμό (είμαι δημοφιλής γιατί έχω πολλούς "φίλους"). Στην προβληματική αυτή σκέψη ο εαυτός ταυτίζεται με την ύπαρξη του εικονικού (εαυτού) και αποκτά αξία. Μέσα σε όλα αυτά, μεγαλώνει και το χάσμα της ταξικής και κοινωνικής διάκρισης, που δημιουργεί ακόμα περισσότερα συναισθήματα μειονεξίας (έξοδοι, τοπία, χώροι, δηλώσεις).

Είναι εύκολο να δαιμονοποιούμε το εικονικό περιβάλλον και να υιοθετήσουμε μια ασπρόμαυρη αντίληψη, ωστόσο μια τέτοια άποψη δεν αντανακλά τον σύγχρονο κόσμο. Το διαδικτυακό περιβάλλον μπορεί να χρησιμοποιηθεί για λόγους έκφρασης ιδεών και συναισθημάτων, δράσης, ταχύτατης και έγκαιρης ενημέρωσης και επικοινωνίας, ωστόσο η έννοια του εαυτού είναι αναγκαίο να φιλτράρεται μέσα από συνειδητές αξιολογικές κρίσεις και υγιείς τρόπους σκέψης. Σε αντίθετη περίπτωση, μπορεί να δημιουργηθεί στο άτομο άγχος, ένταση, δυσφορία, ανασφάλεια και κατάθλιψη και τότε η βοήθεια από κάποιον ειδικό είναι απαραίτητη. 

Ο εικονικός κόσμος αποτελεί ένα τεχνητό μέσο για την αναζήτηση της αυτογνωσίας και της ανθρώπινης ύπαρξης αλλά δεν μπορεί να λειτουργήσει αυτόνομα γιατί ο άνθρωπος αναζητά το νόημα από μέσα προς τα έξω, δηλαδή από τον εσωτερικό βαθύτερο ψυχισμό στην εξωστρέφεια. Παρόλο που όλη η διαδικασία ακούγεται φαντασμαγορική, ρομαντική και πλησιάζει τα όρια της ελευθερίας, ο  αληθινός εαυτός μας προϋπάρχει του εικονικού.

*Παραπομπές

Kross E, Verduyn P, Demiralp E, Park J, Lee DS, et al. (2013). Facebook Use Predicts Declines in Subjective Well-Being in Young Adults. University of Michigan. 14 August 2013

Osho, Joy: The happiness that comes from Within. Osho International Foundation, New York (2008)